Plonowanie zbóż jarych badanych we wstępnych doświadczeniach hodowlanych w 2020 roku.

Dr Tadeusz Śmiałowski
Wyniki  prac w zadaniu 2.9. PW IHAR-PIB
Zakład Nasiennictwa i Nasionoznawstwa Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin,
Państwowy Instytut Badawczy w Radzikowie

W ramach zadania koordynowano doświadczenia polowe i laboratoryjne wykonując rozlosowania obiektów a następnie syntezy plonów i cech.

W 2020 roku wstępne doświadczenia hodowlane ze zbożami jarymi prowadzono w systemie badań zespołowych w realizacje których włączyły się wszystkie znaczące polskie firmy hodowlane; HR DANKO, Poznańska Hodowla Roślin, Małopolska Hodowla Roślin, HR Smolice i HR Strzelce.. Objęto nimi 4 gatunki zbóż jarych:   pszenica,  jęczmień, pszenżyto i owies. Eksperyment polowe zlokalizowane były na terenie całego kraju w zróżnicowanych glebowo – klimatycznie warunkach sprzyjających ocenie rodów hodowlanych w (tab.1).

Miejsce eksperymentu	Firma	Lokalizacja	Gatunek zboża
Choryń	HODOWLA ROŚLIN  DANKO	Wielkopolska, rejon Kościana	pszenżyto, owies
Modzurów	„	Rejon Raciborza	Jęczmień, owies
Sobiejuchy	„	Kujawsko-pomorskie	jęczmień,
Laski	„	Okolice Warki	pszenżyto
Polanowice	MAŁOPOLSKA HODOWLA ROŚLIN	Pow. Proszowice	owies, jęczmień
Radziemice	„	„	owies
Kobierzyce	„	Dolnośląskie	Pszenica
Smolice	HODOWLA ROŚLIN SMOLICE	Wielkopolskie	Pszenica
Bąków	„	Pow. Kluczbork	jęczmień
Strzelce	HODOWLA ROŚLIN STRZELCE	Mazowieckie	pszenica, jęczmień, owies, pszenżyto
Kończewice	„	Kujawsko pomorskie, okolice Chełmży	pszenica, pszenżyto,
Małyszyn	„	Zielonogórskie,	pszenżyto, owies
Radzików	IHAR Radzików	Mazowieckie, pow. W-zach.	Jęczmień
Nagradowice	POZNAŃSKA HODOWLA ROŚLIN	Okolice Poznania	Jęczmień

Przedstawione dane wskazują na dobór lokalizacji umożliwiających wszechstronną ocenę plonowania, podatności na choroby i wyleganie w warunkach interakcji genotypowo – środowiskowej w typowych dla tych rejonów polski siedliskach przyrodniczych. Taki dobór lokalizacji umożliwia wyodrębnienie z badanych obiektów najplenniejszych zaadaptowanych do zróżnicowanych klimatyczno-glebowych.  Badania polowe zakładano metodą niekompletnych bloków w 3 powtórzeniach. Zastosowano różne typy rozlosowań ; od takich samych we wszystkich miejscowościach do różnych we wszystkich lokalizacjach.  W trakcie wegetacji oceniano wschody, choroby grzybowe i wirusowe, stopień wylegania, odnotowano terminy wczesności. Powierzchnia poletek do zbioru wynosiła 10 m² .  Po żniwach w ziarnie badano zawartość wilgoci i przeliczano na wartość uśrednioną =15%  zawartość H₂O. Po zbiorze ważono masę 1000 ziaren, masę hektolitra, a u owsa zawartość łuski (g).

W tabeli 2 przedstawiono dane liczbowe i charakterystykę zastosowanych metod badawczych.

Gatunek	typ, rodzaj, kierunek użytkowy	Liczba obiektów	liczba powtórzeń	liczba miejscowości	Metoda*
Jęczmień	pastewny, jary	123	3	12	bn
pszenica	Jara, ogólnoużytkowa	28	3	6	bn
Pszenżyto	Jare, pastewne	23	3	6	bn
Owies	Jary, oplewiony, ogólnoużytkowy, nagoziarnisty	36	3	6	bn

* bn- bloki niekompletne

Celem badań polowych i laboratoryjnych rodów było wyodrębnienie najwartościowszych pod względem plonu i innych cech rolniczych. Na podstawie wykonanych analiz najlepsze będą zgłaszane do badań w Centralnym Ośrodku Badań Odmian Roślin Uprawnych a po uzyskaniu dobrego wyniku zostaną dołączone do listy odmian rekomendowanych do uprawy na terenie kraju.

W tabel 3 przedstawiono wyniki tegorocznych badań.

Gatunek	Śr. Plon /dt/ha/	Max.	Min	Liczba obiektów plenniejszych od plonu śr wzorca.
Jęczmień jary	71,6	80,9	55,2	55
Pszenica jara	63,6	73,0	50,5	6
Owies jary	66,3	73,1	56,6	4
Pszenżyto jare	67,0	72,8	59,4	3

 

Najwyższy średni plon uzyskały rody  jęczmienia i pszenżyta jarego (tab.3.). Poziom plonowania był silnie zróżnicowany w poszczególnych lokalizacjach na co miały wpływ miały tegoroczne warunki wegetacji wywołane zarówno wiosenną suszą a następnie  obfitymi opadami powodującymi wyleganie. Przeciętne plony we wszystkich gatunkach zbóż był wyższe o około 10% w stosunku do 2019 roku.

Jęczmień jary.

Średnie plony (dt/ha) rodów jęczmienia jarego w 6 lokalizacjach w 2 seriach. (rys.4.)

Najwyższy średni plon rodów jęczmienia jarego uzyskano w Strzelcach (STH) i Nagradowicach (NAD0 (tab.5.). Najplenniejszy ród jęczmienia NAD 17363 plonował średnio 81,6  dt/ha w serii 1 w 6 lokalizacjach, osiągając rekordowy plon w Strzelcach = 118,3 dt/ha. Świadczy to o dużym potencjale hodowlanym badanych rodów jęczmienia jarego, które w sprzyjających warunkach pogodowych wraz z odpowiednią agrotechniką osiągają wysokie plony.

Pszenica jara.

Średnie plony (dt/ha) rodów pszenicy jarej w 6 lokalizacjach. (rys.5.)

Najwyższy średni plon rodów pszenicy jarej uzyskano w Strzelcach (STH) i Smolicach (SMH) (rys.4). Różnice pomiędzy poszczególnymi lokalizacji dochodzą do 50%. Wysoki przeciętny poziom plonowania w Strzelcach i Smolicach dowodzi wysokiego potencjału plonowania wyhodowanych rodów pszenicy jarej. Najplenniejszy ród KOH 18619 w Strzelcach (STH) plonował na poziomie 93,1 dt/ha.

Owies jary.

Średnie plony (dt/ha) rodów owsa jarego w 6 lokalizacjach (rys.6).

Najwyższy średni plon rodów owsa uzyskano w Strzelcach  STH) (rys.6).

Najwyżej plonował ród owsa  POB 3274/17 średnio w 6 lokalizacjach 73,1 dt/ha., natomiast w Strzelcach =105,7 dt/ha.

Różnica w plonowaniu pomiędzy 6 miejscowościami była największa spośród badanych 4 gatunków zbóż jarych.

Pszenżyto jare.

Średnie plony rodów pszenżyta jarego w 6 miejscowościach (rys.7).

Najwyżej plonował ród DC 14130/02 uzyskując średni plon 72,8dt/ha. Najwyższy plon uzyskał ród DC 14130/02 w Laskach (LAD) = 82,6 dt/ha.

Różnice pomiędzy miejscowościami w plonowaniu pszenżyta jarego były najmniejsza spośród 4 gatunków zbóż jarych.

Podsumowanie.

Badane w doświadczeniach wstępnych w sezonie 2020 rody hodowlane zbóż jarych posiadają wysoki potencjał hodowlany. Warunkiem koniecznym ujawnienia potencjału plonowania są sprzyjające warunki glebowo klimatyczne.

Radzików; 2020-10-14

Tadeusz Śmiałowski

Prace realizowano w ramach zadania 2.9. Programu Wieloletniego IHAR-PIB
w podzadaniu 1. „Wyodrębnienie źródeł genetycznych o wysokiej plenności i wartości rolniczej jako materiałów wyjściowych do hodowli nowych odmian pszenicy, pszenżyta, żyta, jęczmienia i owsa”.