Krótki przewodnik po szukaniu informacji i zamawianiu materiałów za pomocą wyszukiwarki obiektów banku genów.

Krótki przewodnik po szukaniu informacji i zamawianiu materiałów za pomocą wyszukiwarki obiektów banku genów.

Mgr inż. Magdalena Małecka
Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin – PIN
Krajowe Centrum Roślinnych Zasobów Genowych

Na początku 2018 roku Krajowe Centrum Roślinnych Zasobów Genowych (KCRZG) uruchomiło nową aplikację internetową pod adresem http://wyszukiwarka.ihar.edu.pl/, pozwalającą na zamawianie obiektów z banku genów oraz przeglądanie zgromadzonych o nich danych. W bazie danych banku genów KCRZG w Instytucie Hodowli i Aklimatyzacji Roślin – PIB w Radzikowie zgromadzone zostały informacje o ponad 80 000 obiektach. Obiektem jest żywy materiał genetyczny, który posiada niepowtarzalny numer akcesyjny. Może być nim odmiana uprawna, populacja traw, linia hodowlana, odmiana lokalna lub inny roślinny materiał. Próbki obiektów można zamówić do użytku w celach naukowych, edukacyjnych, hodowlanych oraz hobbystycznych.

Wyszukiwarka.ihar.edu.pl to nowoczesna strona, która zapewnia użytkownikowi pomoc na każdym etapie jego poczynań, dzięki czemu każdy jest w stanie w pełni korzystać z jej zasobów. Warto poznać 10 podstawowych funkcji, aby swobodnie nawigować w witrynie.

1 Ikona znaku zapytania i rozwinięte menu przekierowujące do strony pomocy dla wyszukiwarki

2 Instrukcja zamawiania obiektów na stronie pomocy

Po pierwsze, w szarym pasku nawigacyjnym na górze strony znajduje się ikona znaku zapytania, która – po naciśnięciu – wyświetla linki do strony pomocy dla wyszukiwarki. Wyświetlane propozycje różnią się w zależności od tego, co w danym momencie robi użytkownik. Ikona znaku zapytania (1) ze strony głównej może przekierować do instrukcji wyszukiwania danych lub instrukcji zamawiania obiektów (2), w których krok po kroku pokazane są konieczne do wykonania czynności. Ze strony logowania – ta sama ikona przekieruje prosto do informacji dotyczących konta i rejestracji w systemie. Przycisk ze znakiem zapytania jest dostępny w każdym momencie korzystania z wyszukiwarki obiektów banku genów.

Po drugie: strona umożliwia wyszukiwanie informacji za pomocą znanego wszystkim paska wyszukiwania (3), działającego na podobnej zasadzie, co najpopularniejsza na świecie wyszukiwarka Google. Nie musimy dokładnie wiedzieć, co chcemy wpisać w puste pole. Wystarczy, że zaczniemy wstukiwać literki, a pod paskiem wyszukiwania zaczną pojawiać się dynamiczne podpowiedzi.

Po trzecie, po wyszukaniu hasła, nad wynikami wyszukiwania pojawiają się „Podobne wyszukiwania” (4). Są one pomocne, kiedy popełniony zostanie błąd literowy lub wyszukiwane nazwy są do siebie bardzo podobne. Wystarczy kliknąć na jedną z podpowiedzi, aby wyszukała się dana fraza.

3 Pasek wyszukiwania i dynamiczne podpowiedzi w wyszukiwarce obiektów banku genów

4 Podobne wyszukiwania, wyświetlające się po wyszukaniu hasła.

 Po czwarte: nie trzeba nic wpisywać, aby znaleźć to, czego się szuka! Dzięki indeksom nazw, znajdującym się na stronie, wystarczy znaleźć w alfabetycznym spisie pożądaną roślinę i kliknąć na jej nazwę, a pojawią się wyniki wyszukiwania. Dostępne są trzy indeksy nazw: indeks nazw polskich (dostępny w polskiej wersji językowej), indeks nazw angielskich (dostępny w angielskiej wersji językowej) oraz indeks nazw łacińskich. Nie wszystkie obiekty mają przypisane nazwy polskie i angielskie.

Po piąte, otrzymane wyniki wyszukiwania zawsze możemy zawęzić, ustalając kryteria w pasku „Filtruj wyniki wyszukiwania” (5). Po najechaniu kursorem myszy na jedno z kryteriów, w szarym polu wyświetlany jest opis danego filtra lub działania, które należy podjąć celem aktywowania konkretnej opcji. Dostępnych jest 7 kryteriów filtrowania wyników:

1. Filtr oferty. Jeśli chcemy zamówić obiekty z banku genów, ważny jest cel w jakim będzie użytkowany otrzymany materiał. Od tego też będzie uzależniony rodzaj umowy, która wyświetli się do zaakceptowania na końcu procesu zamawiania. Hobbyści, którzy pragną wzbogacić swój ogródek o stare odmiany, czy rolnicy, którzy szukają materiałów odpowiednich do upraw ekologicznych, powinni wybrać „Ofertę dla hobbystów”. Rolnicy, którzy chcą skorzystać z dopłat oferowanych w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich, powinni zaznaczyć „Ofertę dla beneficjentów PROW”. Natomiast „Oferta SMTA” jest skierowana do naukowców, hodowców, uczelni, szkół i innych instytucji takich jak ogrody botaniczne, skanseny czy muzea. Materiał pobrany za podpisaniem SMTA (Standard Material Transfer Agreement), czyli Standardowej Umowy o Transferze Materiału może być używany wyłącznie do celów naukowych, hodowlanych i edukacyjnych. Po zaznaczeniu filtra, na liście wyników pozostaną wyłącznie obiekty dostępne do zamówienia w danej ofercie.
2. Rodzaj. Łacińska nazwa rodzajowa zgodna z nomenklaturą botaniczną.
3. Gatunek. Łacińska nazwa gatunkowa zgodna z nomenklaturą botaniczną.
4. Pochodzenie. Kraje pochodzenia lub pozyskania obiektu zapisywane trzyliterowym kodem według ISO 3166-1. Jeśli któryś skrót sprawia trudności w rozszyfrowaniu, można go sprawdzić tutaj.
5. Status biologiczny. Ten filtr umożliwia przefiltrowanie obiektów pod kątem ich typu. Można wybrać, czy poszukuje się linii hodowlanych, odmian miejscowych czy innych typów obiektów.
6. Grupa użytkowa. To podział obiektów ze względu na formę użytkową. Gatunki jare, ozime, rośliny owocowe, chwasty, rośliny okopowe, warzywa, trawy to tylko niektóre z możliwych do wybrania grup.
7. Nazwa zwyczajowa. Polska (lub angielska w angielskiej wersji językowej strony) nazwa zwyczajowa gatunku, która jest używana na co dzień.

5 Kryteria filtrowania wyników wyszukiwania

Po szóste, to nie są jedyne kryteria, których możemy użyć do wyszukiwania danych. Strona umożliwia również „wyszukiwanie zaawansowane”, w którym jest więcej pól możliwych do wypełnienia. Wyszukiwarka zaawansowana umożliwia m. in. znalezienie obiektu po jego numerze akcesyjnym, który znaleźliśmy w artykule, precyzowanie kryteriów poprzez wpisanie niższego oznaczenia taksonomicznego oraz wyświetlenie wyłącznie tych obiektów, które posiadają fotografie, dane oceny lub inne dokumenty. Ustawiając kursor myszy na nazwę pola, możemy przeczytać opis kryterium i wskazówki dotyczące treści, która powinna być w nie wpisana.

Po siódme, nie trzeba klikać na każdy z obiektów na liście wyników wyszukiwania, aby znać podstawowe informacje na jego temat (6). Przy samej nazwie obiektu w przejrzysty sposób umieszczone są następujące dane: status biologiczny, rok włączenia obiektu do kolekcji banku genów i kraj pozyskania obiektu (jeżeli obiekt posiada takie dane); informacje o posiadaniu fotografii, danych oceny lub innych dokumentów w formie ikonek po prawej stronie (czarna ikonka oznacza, że obiekt posiada dany rodzaj dokumentacji) oraz dostępność do wysyłki w różnych ofertach w formie koszyka z prawej strony (podświetlenie koszyka i rodzaju oferty na zielono oznacza dostępność obiektu do wysyłki).

Po ósme, interesujące dane w prosty sposób można pobrać lub udostępnić. Strona umożliwia otrzymanie pliku w jednym z czterech formatów: .pdf, .txt, .xls, .csv, co daje ogrom możliwości przetwarzania ściągniętych danych. Możliwe jest również skopiowanie linku, który będzie prowadził dokładnie do danego obiektu bądź listy obiektów. Bez względu na to, czy interesuje nas jeden konkretny obiekt, czy lista przefiltrowanych wyników wyszukiwania, przycisku służącego do pobierania i udostępniania danych należy szukać zawsze na dole strony. Uwaga: Do pliku można zapisać nie więcej niż 1000 obiektów z listy wyszukiwania.

6 Podgląd podstawowych informacji o obiekcie na liście wyników wyszukiwania

Po dziewiąte, korzystając ze strony wyszukiwarka.ihar.edu.pl celem zamawiania obiektów, należy założyć konto w systemie. Procedura zakładania konta jest bardzo krótka i wymaga wpisania tylko danych niezbędnych do realizacji zamówień. Należy wypełnić formularz rejestracji, po którym na podany adres e-mail otrzymuje się wiadomość z linkiem potwierdzającym (należy wejść w link aby zakończyć rejestrację i aktywować konto). Cały proces zajmuje trzy minuty, a dzięki niemu nie będzie konieczne wpisywanie danych do wysyłki przy każdym zamówieniu obiektów z banku genów. Ponadto, użytkownik ma dostęp do historii swoich zamówień. Założenie konta w systemie jest darmowe.

Po dziesiąte, proces zamawiania materiału z banku genów wygląda dokładnie tak, jak robienie zakupów w sklepie internetowym. Wystarczy dodać wybrane obiekty do koszyka (7), sprawdzić poprawność danych do wysyłki, a następnie przeczytać i zaakceptować umowę. Po tych czynnościach na adres e-mail podany przy zakładaniu konta zostanie wysłana wiadomość z potwierdzeniem złożenia zamówienia i listą obiektów. Obiekty wysyłane są w ilości po 50 szt. nasion. W niektórych przypadkach udostępnia się inny rodzaj materiału, np. zrazy dla jabłoni, sztobry dla chmielu, minibulwy lub rośliny in-vitro dla ziemniaka. Zamawianie obiektów z banku genów jest darmowe.

7 Zawartość koszyka – zamawianie obiektów banku genów

Strona wyszukiwarka.ihar.edu.pl może służyć zarówno do szukania materiału badawczego, zamawiania dawnych odmian roślin do ogródka jak i do odnajdywania ciekawych materiałów dotyczących obiektów, takich jak charakterystyki odmian pochodzących ze starych opracowań (8) lub też fotografii roślin w różnych stadiach ich rozwoju. Dziesięć powyższych punktów opisuje takie funkcje wyszukiwarki obiektów banku genów, których znajomość pozwoli na natychmiastowe oswojenie się z aplikacją i swobodne poruszanie się w systemie. Inne porady, instrukcje i informacje na temat serwisu wyszukiwarka.ihar.edu.pl są dostępne na stronie pomocy dla wyszukiwarki obiektów banku genów.

8 Charakterystyka odmiany „Niewylegająca”, pochodząca z opracowania „Pszenice Polskie” Stefana Barbackiego

Wyszukiwarka obiektów banku genów http://wyszukiwarka.ihar.edu.pl/.

Strona pomocy dla wyszukiwarki http://dokumentacja.ihar.edu.pl/.

Strona Krajowego Centrum Roślinnych Zasobów Genowych https://bankgenow.edu.pl/.